فسیل‌ها در برخی موارد می‌توانند حاوی DNA باشند و برای احیاء موجودات منقرض شده استفاده شوند، اما این موضوع به شرایط بسیار خاصی بستگی دارد و برای همه گونه‌های منقرض شده امکان‌پذیر نیست.
1- شرایط حفظ DNA در فسیل‌ها :
یک مولکول، DNA نسبتاً شکننده ای دارد و به مرور زمان هم تجزیه می‌شود.نیمه‌عمر DNA حدود 521 سال تخمین زده شده است، یعنی پس از این مدت، نیمی از پیوندهای مولکولی آن شکسته می‌شود .
- پس از 6.8 میلیون سال، انتظار می‌رود که DNA به طور کامل از بین برود. بنابراین، برای گونه‌های منقرض شده بسیار قدیمی مانند دایناسورها (که بیش از 65 میلیون سال پیش منقرض شده‌اند)، هیچ DNA سالمی باقی نمانده است .
- فسیل‌هایی که در محیط‌های سرد و یخ‌زده (مانند سیبری) تشکیل شده‌اند، بهترین شانس را برای حفظ DNA دارند. برای مثال، ماموت‌های پشمالو که در یخبندان‌های دائمی دفن شده‌اند، نمونه‌های DNA نسبتاً سالمی دارند .
2- استخراج DNA از فسیل‌ها
- فسیل‌های یخ‌زده
نمونه‌های DNA استخراج شده از بقایای یخ‌زده ماموت‌ها در سیبری به دانشمندان امکان توالی‌یابی ژنوم این حیوان را داده است. شرکت Colossal Biosciences قصد دارد با استفاده از فیل آسیایی به عنوان میزبان، ماموت را احیا کند .
وضعیت DNA در کهربا
- در نمونه‌های کشف‌شده از کهربا (مانند حشرات یا پرندگان کوچک)، اغلب قطعات کوچکی از DNA قابل استخراج است، اما این قطعات اغلب شکسته و ناقص هستند.
- 🦟حشرات مکنده خون:
در کهرباهای مربوط به دوره‌ی ائوسن (حدود 20 میلیون سال پیش)، نمونه‌هایی از پشه‌های حاوی خون یافت شده‌اند، اما بررسی‌ها نشان داده که خون حفظ‌شده فاقد DNA قابل استفاده است.
- نوزاد پرنده 100 میلیون ساله: در سال 2016، یک نوزاد پرنده از خانواده Enantiornithine در کهربای میانمار کشف شد. اگرچه این نمونه به صورت کامل حفظ شده بود، اما هیچ DNAیی در آن یافت نشد و بافت‌های نرم آن به کربن تبدیل شده بود.
- فسیل‌های استخوانی:
در برخی موارد، استخوان‌های فسیل شده می‌توانند حاوی قطعات کوچکی از DNA باشند، اما این قطعات معمولاً شکسته و ناقص هستند و برای تکمیل ژنوم نیاز به یک گونه نزدیک زنده دارند .
3- فناوری‌های مورد استفاده برای احیای موجودات منقرض شده
- شبیه‌سازی (Cloning): برای گونه‌هایی که DNA کاملی دارند (مانند بز کوهی پیرنئن) استفاده می‌شود. این روش نیاز به یک سلول سالم با هسته دست‌نخورده دارد .
- ویرایش ژن (CRISPR-Cas9): برای وارد کردن ژن‌های کلیدی گونه‌های منقرض شده به ژنوم گونه‌های زنده استفاده می‌شود. برای مثال، در مورد ماموت، ژن‌های مقاوم به سرما به فیل آسیایی اضافه می‌شود .
- مهندسی معکوس: برای گونه‌هایی که DNA آن‌ها کاملاً تخریب شده است، دانشمندان سعی می‌کنند با تغییرات ژنتیکی در گونه‌های نزدیک (مانند پرندگان برای دایناسورها)، ویژگی‌های اجدادی را بازسازی کنند .
4- چالش‌های احیای موجودات منقرض شده
- تخریب DNA: حتی در بهترین شرایط، DNA به قطعات کوچکی شکسته می‌شود که باید مانند یک پازل دوباره بازسازی شود .
- نیاز به ژنوم مرجع: برای تکمیل ژنوم موجودات منقرض شده، به DNA گونه‌های نزدیک زنده (مانند فیل آسیایی برای ماموت) نیاز است .
- آلودگی نمونه‌ها: نمونه‌های DNA اغلب با DNA باکتری‌ها یا سایر عوامل آلوده می‌شوند که استخراج دقیق را دشوار می‌کند .
- مسائل اخلاقی: احیای گونه‌های منقرض شده ممکن است تعادل اکولوژیکی را برهم بزند یا رنج برای حیوانات احیا شده ایجاد کند .
5- نتیجه‌گیری :
به طور خلاصه، فسیل‌ها در شرایط خاصی می‌توانند حاوی DNA باشند و برای احیای موجودات منقرض شده استفاده شوند، اما این امر تنها برای گونه‌هایی که کمتر از 6.8 میلیون سال از انقراض آن‌ها گذشته است (مانند ماموت‌ها ) امکان‌پذیر است. برای گونه‌های قدیمی‌تر مانند دایناسورها، به دلیل تخریب کامل DNA، احیا غیرممکن وایده‌ی احیای دایناسورها همانند آنچه در فیلم «پارک ژوراسیک» نمایش داده شد، غیرعلمی و تخیلی است.
پروژه‌های احیای موفقیت‌آمیز تاکنون تنها بر گونه‌های منقرض شده اخیر متمرکز بوده‌اند و به فناوری‌های پیشرفته‌ای مانند ویرایش ژن و شبیه‌سازی نیاز دارند.
منبع : گروه زمین شناسی استان فارس - برنامه شاد
